“Happy Birthday” zingen zonder auteursrecht verschuldigd te zijn? Een Amerikaanse rechtbank beslist nog deze maand

Er gaat geen verjaardagsfeestje voorbij zonder enthousiast meegezongen “Happy Birthday to you”. Het nummer wordt in zowat elk land en elke cultuur gezongen en kent versies in vele tientallen talen.

Nochthans, en dat zal u wellicht nog niet eerder zijn opgevallen, hoort u het nummer opvallend weinig in films en tv-series en vindt u bijzonder weinig CD’s waarop gezongen versies van het nummer zijn opgenomen.  Ook verjaardagskaartjes die de bekende tune afspelen zijn eerder uitzondering dan regel.

De reden hiervoor is simpel: tot vandaag gaat Warner Chappell  er van uit dat het nummer nog steeds auteursrechtelijk beschermd was en elke uitgever van verjaardagskaartjes moet dus eerst langs de kassa van WB passeren. 

Een Amerikaanse rechtbank moet nu oordelen of voor het nummer alsnog geen auteursrechtelijke bescherming (meer) kan ingeroepen worden en dus zonder betaling van royalties gebruikt kan worden door derden. 

Een en ander geldt vooral voor de VS.  Zoals u hieronder zal lezen, was het auteursrecht op het nummer in de EU sowieso al vervallen.

 

Happy Birthday

Het wereldberoemde liedje werd geschreven door een lerares en haar zus in 1893 en noemde toen  “Goodmorning to all”.  De Summy Company registreerde in 1935 in de VS de auteursrechten op het liedje (of althans, dat is het standpunt van huidig rechtenhouder Warner Chappell).

In 1990 vervolgens kocht muziekuitgever Warner Chappell de Summy Company. Warner Chappell keek erg streng toe op het gebruik van het nummer door derden en zorgde ervoor dat iedereen eerst de nodige royalties betaalde.  De bedragen die gevraagd worden zijn stevig.  Voor gebruik gedurende enkele seconden in een documentaire door de documentairemaker waarvoer u hieronder meer leest bijvoorbeeld werd 1.500 dollar gevraagd.  Het nummer zou Warner Chappel om en bij de 2 miljoen dollar per jaar opbrengen.

 

Auteursrechtelijke bescherming

Het auteursrecht biedt de auteur van een muziekwerk en/of van de tekst ervan bescherming gedurende zijn ganse leven.  Een van de elementen van de bescherming van de auteur bestaat erin dat niemand zijn werk mag gebruiken, kopiëren, publiek ten gehore brengen, bewerken of adapteren zonder zijn voorafgaande toestemming.   Die toestemming mag hij weigeren als hij dat wil of hij mag er de financiële voorwaarden aan verbinden die hij gepast acht.

Het is op basis van die principes, die opgenomen zijn in internationale verdragen en waarvan de principes overgenomen zijn in de wetgeving van de meeste landen ter wereld, dat auteurs zich verenigen in beheersvennootschappen zoals in België bijvoorbeeld Sabam en dat wij allen wanneer we een feest of fuif organiseren, muziek willen afspelen in wachtzalen of winkels, een lokale radio willen starten, … “auteursrechten” moeten betalen aan Sabam of andere beheersvennootschappen, die de geïnde gelden dan verdelen onder hun leden.

De bescherming van de auteur stopt overigens niet bij zijn overlijden.  Ook wanneer een componist of tekstschrijver er niet meer is; blijft zijn werk nog jarenlang beschermd.  In de EU is dat in principe nog 70 jaar na zijn dood.  In de VS is dat sinds de zogenaamde “Mickey Mouse Protection Act” uit 1999 (bedoeld om Mickey Mouse langer te beschermen onder lobby van Walt Disney) 70 jaar voor in eigen beheer geschreven nummers en 95 jaar voor in opdracht geschreven nummers (“work-for-hire“), voorheen respectievelijk 50 en 75 jaar.

 

Auteursrecht Happy Birthday betwist

Uiteindelijk werd Warner Chappell gedagvaard door documentairemaakster Jeniffer Nelson die het niet eens was met de (hoge) vergoedingen die gevraagd werden voor het gebruik van “Happy Birthday” en die van mening was dat het nummer rechtenvrij zou zijn en dat het al tot het publieke domein zou zijn gaan behoren nog vóór de introductie van de Amerikaanse Auteurswet begin twintigste eeuw.  De exploitatierechten op het nummer zouden daardoor volgens de eisers al in 1921 vervallen zijn.  Warner Chappell zou in dat geval geen rechten kunnen claimen voor elk gebruik van het nummer “Happy Birthday“, maar enkel voor het gebruik van één welbepaald pianoarrangement van het nummer uit 1935.

Warner Chappell zelf houdt voor dat het nummer tot 1935 niet publiek bekend was en pas met de registratie in 1935 publiek werd gemaakt. Warner Chappell zou daardoor auteursrechten kunnen claimen tot 2030 (1935 + 95 jaar).

In de loop van de procedure heeft de documentairemaakster steun gekregen van een hele reeks mede-aanklagers.  indien de eis toegewezen zou worden, zouden immers jarenlang onterecht betalingen ontvangen zijn door Warner Chappell en die zouden in dat geval terugbetaald moeten worden.  Heel wat benadeelden hebben zich dus aangesloten bij de initiële eis.

 

Deus ex machina …

Een onverwachte last minute turn of events heeft de uiteindelijke uitspraak nog beïnvloed.  Tijdens de laatste pleidooien deze week zijn de advocaten van de documentairemaker immers nog met een nieuw bewijsstuk voor de dag gekomen, waaruit blijkt dat het liedje al opgenomen was in een liedboek uit 1922 genaamd “The every day song book” en dat bovendien zonder copyrightvermelding.

Onder Amerikaans recht behoren alle werken die gepubliceerd zijn voor 1923 tot het publiek en de opname in “The everyday song book” is precies een bewijs van publicatie. Blijkbaar was Warner Chappell overigens op de hoogte van het bestaan van dit boek en had de uitgever het bewust niet vermeld in zijn verdediging, wat ongetwijfeld geen al te beste indruk achter heeft gelaten bij de rechtbank…

De uitspraak volgt nog deze maand en het is dus nog even afwachten voor Jeniffer Nelson en haar mede-eisers of zij gelijk krijgen van de rechtbank en terugbetaling kunnen krijgen van de auteursrechten die ze betaalden voor het gebruik van “Happy Birthday“.  Voor Warner/Chappel dreigt in elk geval een enorme aderlating indien zij de 2 miljoen dollar per jaar die zij de voorbije 25 jaar verdienden aan het nummer moeten terugbetalen.  We volgen vanzelfsprekend de afloop van deze zaak verder op.

 

Territorialiteit van het auteursrecht

Voor Europese gebruikers verandert er vooralsnog niets.  In Europa is het nummer hoe dan ook minstens sedert 2005 niet meer auteursrechtelijk beschermd en het kan dus door iedereen vrij gebruikt worden.  Let daarbij wel op met recente opnames en bewerkingen van het nummer, die kunnen op hun beurt wel beschermd zijn door het auteursrecht of door de zogenaamde naburige rechten van de muzikanten die het nummer vertolken.  Toch voorzichtig zijn dus.

Het “Happy Birthday” verhaal is overigens een goed voorbeeld van een vaak voorkomend misverstand in het auteursrecht.  Veel auteurs zien het auteursrecht als één universeel recht, dat overal op dezelfde wijze zou gelden.  Dat is echter absoluut niet het geval.  Het auteursrecht is een territoriaal recht.  Dat betekent dat voor elk land individueel bekeken moet worden of onder de regels van dat betrokken land een bepaald nummer al dan niet auteursrechtelijk beschermd is.

Het is dus perfect mogelijk dat een werk nog steeds auteursrechtelijk beschermd is in de VS, maar tot het publiek domein behoort in de EU of dat bijvoorbeeld geoordeeld moet worden dat een bepaald nummer in België als plagiaat beschouwd moet worden zonder dat dat betekent dat dat ook automatisch in andere landen zo zal zijn.  Sirius Legal heeft de voorbije jaren een aantal dossiers behandeld waaruit met name blijkt dat de beoordeling van een plagiaatsvraag en de daaruit voorkomende vraag aan wie de auteursrechten op een nummer toebehoren land per land bekeken moeten worden.

 

Meer weten over auteursrecht?

Sirius Legal heeft 15 jaar ervaring in auteursrecht en staat beheersvennootschappen, kunstenaars, uitgevers en gebruikers bij bij al hun vragen rond auteursrecht en bij al hun geschillen voor de rechtbank.

Informatie nodig?  Contacteer Bart Van den Brande via bart@siriuslegal.be of op 0486 901 931