Ja, wij hebben een webshop 😉.

Ben je op zoek naar juridisch advies of het betere maatwerk voor je contracten of policies? Check ons aanbod!

23/04/2020

Werelddag van het boek en de auteursrechten: net nu vraagt de Coronacrisis om flexibiliteit van het auteursrecht

Leesduur: 6 minuten

Vandaag is het ‘Werelddag van het boek en de auteursrechten’. In de huidige Coronacrisis helpen boeken niet alleen om de verveling tegen te gaan,  ze kunnen ook voor het coronavirus een oplossing bieden. Boeken, academische artikels en andere literaire werken bevatten immers een enorme hoeveelheid aan informatie die het verschil kan maken bij het vinden van een vaccin. De plaats waar we deze werken kunnen terugvinden, zoals bibliotheken, universiteiten en leercentra, zijn echter gesloten. Ondanks dat er veel literatuur digitaal beschikbaar is, zijn er veel werken die enkel ter plaatse geraadpleegd kunnen worden. Dit omwille van het auteursrecht. Bijgevolg zoeken bibliotheken nu naar mogelijkheden om deze werken toch nog tot bij hun lezers te krijgen, wat om flexibiliteit en mogelijks een herinterpretatie van het auteursrecht vraagt. 

 

Het auteursrecht

Om nieuwe creaties en de exploitatie ervan te stimuleren, is het auteursrecht in leven geroepen. Het auteursrecht is een exclusief recht van de auteur op zijn of haar creaties, welke de vorm kunnen aannemen van o.a. computerprogramma’s, foto’s en andere audiovisuele werken, literaire werken, muziek, architectuur, … Gezien het een creatief en persoonlijk werk is dat voortspruit uit de menselijke geest, is het logisch dat de auteursrechten in principe toekomen aan de maker van het werk.

Opdat je het auteursrecht kan verkrijgen, moet er voldaan zijn aan enkele voorwaarden. Zo moet het gaan om een creatieve prestatie, die uitgedrukt is in een concrete vorm (dus geen ‘idee’ of ‘theorie’) en origineel is. Indien aan deze drie voorwaarden is voldaan, ontstaat het recht automatisch zonder dat een registratie vereist is. 

De bescherming strekt tot 70 jaar na je dood en houdt o.a. in dat er vooraf steeds toestemming gevraagd moet worden aan de houder van het recht indien iemand zijn of haar werk wilt gebruiken of verspreiden. Hiervoor kan de eigenaar op zijn of haar beurt een vergoeding vragen. Indien iemand bijvoorbeeld jouw artikel wilt plaatsen op zijn website, zal hij je eerst om toestemming moeten vragen en kan jij hier voorwaarden aan vastkoppelen (vergoeding, bronvermelding, …). De Belgische wet voorziet wel enkele gevallen waarin gebruikers geen toestemming moeten vragen aan de houder van het auteursrecht om beschermde werken te reproduceren of mee te delen aan het publiek. Zo bestaan er uitzonderingen voor o.a. privégebruik, onderwijs en wetenschappelijk onderzoek en voor bibliotheken, musea en archieven.

 

Aanpassingen aan het auteursrecht nodig? 

In tijden zoals deze is het delen van kennis cruciaal, zowel voor de wetenschap als voor het onderwijs. Wereldwijd zien we bijgevolg initiatieven tot stand komen waarbij zowel de houders van auteursrechten als de overheden verzocht worden om aanpassingen door te voeren en flexibel te zijn. 

Hoewel de Europese richtlijn, die aan de basis ligt van de Belgische auteurswet, vier verplichte uitzonderingen voorziet op het auteursrecht (zie hierboven), is dit niet het geval buiten Europa. Buiten Europa hebben landen nog de keuze om uitzonderingen voor bijvoorbeeld wetenschappelijk onderzoek en onderwijs toe te laten. Veel belangenorganisaties willen dit anders zien. In België worden er wel uitzonderingen toegelaten, maar veel van deze werken zijn niet digitaal beschikbaar. Wat maakt dat met de sluiting van de bibliotheken, deze uitzonderingen vandaag de dag onvoldoende benut worden. Men roept bijgevolg ook op tot digitalisering, mits de nodige veiligheidsmaatregelen om verdere verspreiding tegen te gaan (zie verder). 

Zo vragen honderden belangenorganisaties aan WIPO (World Intellectual Property Organization) om dringend advies te geven aan de lidstaten. Dit moet ervoor zorgen dat onderzoekers, archieven, onderwijsinstellingen en bibliotheken gedurende de Coronacrisis in staat zijn hun educatieve verantwoordelijkheden te vervullen en diensten op afstand te verlenen met gebruik van auteursrechtelijk beschermde werken, zonder te vrezen voor een rechtszaak.

Naast de overheid, worden de houders van het auteursrecht zelf aangesproken. Aan hen wordt gevraagd om alle beperkingen op te heffen die onderwijs op afstand, onderzoek en toegang tot cultuur bemoeilijken. Men streeft naar een wereldwijde uitwisseling van kennis, informatie en literatuur. Idealiter zouden er niet alleen veel meer verschillende werken online beschikbaar worden, ook de limiet op het aantal ‘uitleningen’ van een werk zou moeten wegvallen. In werkelijkheid is het namelijk zo dat werken bijvoorbeeld maar aan twee personen tegelijk uitgeleend mogen worden en komen anderen op een wachtlijst. Dit is echter tijdverlies, terwijl een efficiënte informatie uitwisseling momenteel onontbeerlijk is.

 

Onze bedenkingen

Voor de gevraagde aanpassingen moet men wel een onderscheid maken in recreatieve boeken (kinderboeken, ‘tuinieren voor dummies, thrillers,…) en educatieve boeken (zoals biologische, juridische of economische thema’s). Recreatieve boeken, die niet in een ‘schoolsetting’ gebruikt worden, horen ons inziens buiten het toepassingsgebied van deze uitzonderingen. De houder van het auteursrecht kan voor dergelijke literatuur toegang verlenen als een geste, al kan men dit niet verwachten of eisen van hen. Ondanks de ontspanning en geneugten die recreatieve boeken ons bieden, overstijgt dit het belang en het exclusieve recht van de auteur namelijk niet.

Daarnaast moet er uiteraard grondig gekeken worden hoe de vrijgave van deze werken technisch aangepakt zou worden. De boeken en andere werken mogen bijvoorbeeld niet zomaar te downloaden zijn met het gevolg dat ze ongecontroleerd verspreid kunnen worden. Zo kan men er bijvoorbeeld voor kiezen om te werken met gecodeerde bestanden die na een korte periode automatisch verwijderd worden van de computer. Daarnaast kan men voor het onderwijs bv. vereisen dat deze documenten enkel verspreid mogen worden op een beveiligd online platform (bv. blackboard, smartschool, toledo, …) en niet per mail. 

 

Besluit 

Het auteursrecht is zonder de minste twijfel enorm belangrijk, maar jammer genoeg veroorzaakt het ook een enorme blokkade op de toegang tot wereldwijde informatie. In tijden van de Coronacrisis is het delen van informatie en kennis echter cruciaal om zo snel mogelijk een vaccin te vinden én om de impact van de crisis op andere vlakken te minimaliseren. 

De Coronacrisis roept bijgevolg wereldwijd op tot een flexibiliteit of herinterpretatie van het auteursrecht. Sommige landen zouden allereerst uitzonderingen op het auteursrecht moeten incorporeren voor wetenschappelijk onderzoek en onderwijs. Sirius Legal ondersteunt op deze Wereldboekendag deze strijd van ganser harte.

 

Vragen over auteursrecht of over dit artikel?

Neem gerust contact op met Sophie Vercraeye (sophie@siriuslegal.be) of Bart Van den Brande (bart@siriuslegal.be)

Over de auteur

An
Haenen

Ik ben Marketing & Relationships Manager bij Sirius Legal en maakte in 2018 een carrièreswitch van de marketing en communicatiewereld n...


Publishing

Wij begrijpen jouw liefde voor je eigen boek, we schrijven er zelf immers ook. Goede contracten rond auteursrecht zijn vakwerk. Slaap op je twee oren met een sterk (publishing) contract. 


Relatie agency/adverteerder

Mondelinge afspraken gaan goed, tot het fout loopt. Een professionele samenwerking in de reclamewereld gebeurt best op basis van goede contracten en afspraken. En je campagnes? Die zijn best 100% juridisch compliant, toch? 


Communicatie en campagne advies

Reclamebureaus en adverteerders hebben vaak juridische vragen over hun campagnes, marketingstrategie en automation tools. Bezorg ons je wildste plannen, wij maken ze legal proof!


Audiovisuele productie

Technologische evoluties en een veranderend medialandschap brengen nieuwe juridische uitdagingen met zich mee. Copyrights, productiecontracten en media groeien mee met hun tijd, maar ben jij nog mee?