De Europese Digital Services Act of DSA trad op 17 februari volledig in werking en nauwelijks 48 uur later is er al grote opwinding in de digitale wereld. De Europese Commissie heeft immers meteen bij de inwerkingtreding van de DSA aangekondigd dat ze een formele procedure opstart tegen TikTok wegens mogelijke schendingen van de Digital Services Act (DSA) door het Chinese platform.
Dat de aankondiging er meteen komt bij de inwerkingtreding is natuurlijk een duidelijk politiek signaal vanuit de Europese Unie over de vastberadenheid om het internet veiliger te maken voor Europese burgers.
VRT Radio 1 vroeg ons om een korte toelichting te geven bij deze beslissing (waarvoor grote dank). De mening van onze Managing Partner Bart Van den Brande kan je hier opnieuw beluisteren (time stamp 40:33), maar we zetten hieronder de huidige situatie ook nog even op een rijtje.
Wat is de Digital Services Act ook alweer?
We schreven al enkele blogposts over de Digital Services Act, waar je meer achtergrond kan vinden. Bij wijze van korte herhaling geven we even mee dat de EU met de DSA een duidelijk en strikt kader wil creëren voor social media, marktplaatsen en zoekmotoren. De bedoeling is om transparantie, gelijkheid, respect voor de basisrechten van EU-burgers en ondernemingen en het bestrijden van illegale content te verzekeren. De verordening regelt zo bijvoorbeeld hoe online actoren moeten omgaan met illegale en schadelijke inhoud, maar legt ook transparantieverplichtingen op, voert strenge regels in voor de bescherming van minderjarigen op social media en verbiedt gerichte advertenties op basis van “gevoelige” gegevens zoals religieuze overtuigingen of politieke voorkeuren en verbiedt zelfs gerichte reclame aan minderjarigen in het algemeen.
Specifiek voor de grootste techbedrijven voorziet de DSA extra strenge regels. Er is een lijst van inmiddels 17 “erg grote online platforms” en “erg grote online zoekmotoren” die hieronder vallen. Tiktok is er daar, samen met de andere usual suspects uit de internetwereld zoals Amazon, Apple, Google, Meta, Booking.com, Zalando, Microsoft (met LinkedIn) eentje van. Ten aanzien van hen traden een heel aantal bepalingen uit de DSA afgelopen zomer al vervroegd in werking.
Onderzoek tegen Tiktok
Sinds dit najaar voert de Europese Commissie al informele onderzoeken tegen heel wat bedrijven uit die lijst met grote spelers. Aan TikTok bijvoorbeeld werden de voorbije maanden al tot vier keer toe verzoeken om inlichtingen verzonden, waarin het bedrijf bepaalde aspecten van haar werking moet uitleggen aan de Europese Commissie.
De recente aankondiging dat nu ook een formeel onderzoek tegen TikTok wordt opgestart door de Europese Commissie is het resultaat van dat vooronderzoek.
Volgens Thierry Breton, Europees Commissaris voor Interne Markt, zal het onderzoek zich concentreren op mogelijke overtredingen door TikTok op het vlak van transparantie en bescherming van minderjarigen. De EC vermoedt bijvoorbeeld dat TikTok gebruikmaakt van algoritmes die er specifiek op gericht zijn om mensen langer op hun platform te houden en zelfs een verslavend effect te creëren. Hoe langer TikTok gebruikers op haar platform kan houden, hoe meer advertenties zij kan tonen en dus hoe meer inkomsten zij genereert. Die subliminale technieken om jou en mij langer online te houden worden ook weleens het “rabbit hole’-effect” genoemd. Daarnaast stelt men vanuit Europa vragen bij onder andere de leeftijdsverificatie en standaard privacy-instellingen ten aanzien van minderjarigen bij TikTok. De DSA voorziet immers in strenge regels ter bescherming van minderjarigen en heel wat TikTok-gebruikers zijn door de aard van het medium precies jongeren.
TikTok zelf heeft al verklaard dat ze pionieren op het gebied van functies en instellingen om tieners te beschermen en gebruikers onder de 13 jaar van het platform te weren. Ze benadrukken hun voortdurende samenwerking met experts en de industrie om de veiligheid van jongeren op TikTok te waarborgen.
Is dit nu een tikkende tijdbom voor TikTok in Europa?
Het onderzoek van de Commissie zal nu worden voortgezet met het verzamelen van bewijsmateriaal om te bepalen of TikTok inderdaad inbreuken heeft gepleegd onder de DSA. De duur van dergelijke onderzoeken kan variëren afhankelijk van verschillende factoren en dit is eigenlijk het eerste échte onderzoek door de Europese Commissie onder de DSA. Het is dus voorlopig afwachten hoe dit verder loopt en wat de timings zijn.
Wat wél vaststaat is dat TikTok potentieel érg vergaande sancties opgelegd kan krijgen. Overtredingen van de Digital Services Act kunnen immers leiden tot aanzienlijke boetes tot wel 6% van de wereldwijde jaaromzet van het bedrijf. Daarnaast kan de Europese Commissie andere maatregelen nemen, zoals het opleggen van voorlopige maatregelen (mét dwangsommen), het afdwingen van specifieke maatregelen om de inbreuken te corrigeren of zelfs een verbod om het platform nog langer aan te bieden in de EU.
Wellicht komt het niet zó ver, natuurlijk, maar het is toch even afwachten hoe streng Europa wil optreden in dit eerste voorbeelddossier… Andere grote techbedrijven kijken ongetwijfeld nieuwsgierig uit naar de afloop van dit onderzoek, want zij weten dat ook zij in de toekomst op de radar van de Europse Commissie zullen staan.
Vragen over internetrecht, consumentenbescherming of privacy?
We blijven de ontwikkelingen nauwlettend volgen en hopen op een positieve uitkomst die bijdraagt aan een veiligere online omgeving voor ons allemaal. Graag eens van gedachten wisselen, of een concreet advies nodig? Plan gerust een afspraak in onze agenda via de link hiernaast.