Softwaredistributie: een verkoper van softwarelicenties kan beschermd zijn als handelsagent

“Resellers”, “(affiliate) distributors” en “partners” kent ons Belgisch recht echter niet en heel vaak is de vraag wat nu precies de juridische verhouding is tussen softwareproducent en softwareverdeler. Het antwoord op die vraag kan vergaande implicaties hebben bijvoorbeeld op opzegvergoedingen bij het beëindigen van de samenwerking.
Een recent arrest van het Europees Hof van Justitie bevestigt nu dat softwareverdelers in bepaalde gevallen ook (wettelijk erg beschermde) handelsagenten kunnen zijn.

Handelsagentuur

Handelsagenten zijn zelfstandige tussenpersonen die “zonder dat zij onder diens gezag staan, permanent en tegen vergoeding belast worden met het bemiddelen en eventueel het afsluiten van zaken in naam en voor rekening van hun opdrachtgever.” Ze onderscheiden zich van handelsvertegenwoordigers in loondienst, die als bediende werken aan de ene kant en van zelfstandige distributeurs, die in eigen naam en voor eigen rekening verkopen (die met andere woorden zelf een voorraad aanhouden, zelf de prijzen bepalen en in eigen naam factureren aan hun klanten).
Handelsagenten zijn bijzonder goed beschermd door strenge (Europese) wetgeving, die hun zelfstandigheid garandeert en die hen bij het einde van de samenwerking recht geeft op vaak aanzienlijke opzegtermijnen en -vergoedingen tot zelfs zes maanden omzet en, op bijkomende vergoedingen voor het cliënteel dat zij opgebouwd hebben voor hun opdrachtgever en voor de investeringen die zij in die opbouw gestopt hebben.

Software licensing = verkoop van goederen

Ook in de softwaredistributie werken zulke zelfstandige tussenpersonen, die in naam en voor rekening van hun opdrachtgever op commissie software verdelen. Heel vaak stelt zich de vraag of, bij het beëindigen van het contract, die distributeur de bescherming van de handelsagentuurwetgeving kan inroepen (en de daaraan verbonden opzeg- en uitwinningsvergoedingen kan claimen.  Struikelblok daarbij is enerzijds de vraag of de distributeur “in naam en voor rekening van zijn opdrachtgever” werkte (met andere woorden of er een rechtstreeks contract tot stand komt tussen de klant en de opdrachtgever, waarbij de distributeur een commissie ontvangt. Anderzijds zijn het de verwoording zelf van de handelsagentuurrichtlijn en de handelsagentuurwet zelf die voor onduidelijkheid zorgen, omdat daarin sprake is van “verkoop van goederen” om als handelsagent beschouwd te kunnen worden.  Vraag is (of was) dus of een licentie op software verlenen beschouwd kan worden als “verkoop van goederen”…

Op 16 september 2021 heeft het Europees Hof van Justitie uitspraak gedaan in de zaak Software Incubator Ltd. v Computer Associates (UK) Ltd (C-410/19) over precies die vraag. Het Europees Hof zegt daarin, kort samengevat, dat het begrip “verkoop van goederen” wel degelijk ook kan slaan op het verlenen van niet in de tijd beperkte softwarelicenties.  Bij softwarelicenties die niet in de tijd beperkt zijn, is er immers sprake van een “eigendomsoverdracht” op de geleverde software naar de koper en dus van een verkoop van (weliswaar ontastbare) goederen.

Geldt dit voor alle softwarelicenties?

Dit geldt niet enkel bij verkoop van software op een drager of bij on premise installatie, maar ook bij downloads vanop een webshop of platform.  

Het antwoord zou wél anders kunnen zijn bij tijdelijke softwarelicenties, omdat daar geen sprake is van een echte “eigendomsoverdracht”, maar enkel van een tijdelijk gebruiksrecht en het verlenen van zulke licenties door een distributeur/tussenpersoon zou dus mogelijkerwijze niet onder de bescherming van de handelsagentuurwet vallen, zelfs indien die distributeur werkt “in naam en voor rekening van).

Onze eerste indruk is overigens dat veel zal afhangen van de precieze inhoud van de End User License Agreement die de eindklant bindt aan de softwareleverancier.  Daarin staat immers in heel wat gevallen expliciet vermeld dat de eindklant precies géén eigendomsrecht verwerft op de software, zelfs niet bij eeuwigdurende licenties.  In dat geval is er in se geen sprake van een “verkoop van goederen” en dat zou kunnen betekenen dat de distributeur/tussenpersoon geen handelsagent is en dus (al dan niet terecht) geen aanspraak kan maken op de vergaande wettelijke bescherming die dat statuut hem of haar biedt.  Het is evenwel afwachten hoe rechtbanken over die vraag zullen oordelen…

Wat betekent dit praktisch voor jou?

Heel wat softwareleveranciers schakelen tussenpersonen in bij de (online) distributie van hun producten, op basis van allerlei samenwerkingsmodellen.  

Jammer genoeg is de vaststelling daarbij dat er vaak gewerkt wordt op basis van (vaak Amerikaanse of Britse) copy/paste contracten, zonder al te veel aandacht voor de juridische implicaties die die contracten kunnen hebben onder Belgisch recht.  Hetzelfde geldt overigens voor de End User License Agreements die bij de geleverde software gestopt worden, ook daar wordt zelden veel aandacht aan besteed.

Dit leidt tot aanzienlijke verrassingen op het ogenblik dat samenwerkingen spaak lopen en al te vaak monden disputen uit in een juridisch gevecht, waarvan de financiële én menselijke kost vele keren groter is dan de prijs van een goed contract.

We kunnen het eigenlijk niet vaak genoeg herhalen: vooraf en tijdig juridisch advies inwinnen, bespaart je op lange termijn heel wat zorgen en geld.  Denk dus vooraf goed na over je distributiemodel en laat je advocaat meedenken over de precieze opzet van je distributiecontracten en softwarelicenties…