De juridische risico’s van online marktplaatsen en platformwebsites

De voorbije drie maanden stonden wij een verschillende startende marktplaatsen of platformwebsites bij met juridisch advies in het kader van hun opstartfase.

Wat opvalt als we ze met elkaar vergelijken is dat ze allemaal uitgaan van hetzelfde concept van de marktplaats of het online platform, maar dat ze in hun opzet toch geheel verschillend zijn van elkaar. Sommige platformen doen niet meer dan vraag en aanbod samen brengen door bijvoorbeeld een shop in shop aan te bieden, heel wat andere bieden ook extra diensten aan zoals payment en shipment terwijl nog andere zich rechtstreeks als verkoper naar de consument gaan profileren. Heel wat marktplaatsen laten bovendien toe aan consumenten onderling om (tweedehands-)goederen te verkopen en ook de sharing economy zorgt voor heel wat nieuwe platformwebsites.

 

Onduidelijkheid voor de consument

Het gevolg hiervan is dat het voor de consument enerzijds en voor de webshops die hun goederen via zo’n platform verkopen in veel gevallen alles behalve duidelijk is hoe de juridische verhoudingen tussen platform, webshop en consument nu precies in elkaar zitten: wie is de verkoper en bij wie kan men terecht voor retours, garantie of klachten? In heel wat gevallen realiseert de consument zich immers helemaal niet dat hij zich op een marktplaats bevindt en dat hij mogelijks van een derde aanbieder koopt.

 

Gevaar voor de vrije mededinging?

Ook de Europese Commissie is de snelle groei van het aantal marktplaatsen niet ontgaan. Onderzoek van de Commissie wijst uit dat al deze verschillende vormen van marktplaatsen en platforms voor nog heel wat meer juridische problemen kan zorgen dan enkel maar de onduidelijke relatie met de consument. Verschillende online marktplaatsen zijn inmiddels zo groot geworden dat ook de vrije mededinging potentieel in gevaar komt, zegt de Commissie. Het onderhandelingsevenwicht is vaak zoek in de relatie tussen webshopuitbaters en platforms en het risico op misbruik daarvan is volgens de Commissie reëel. We spreken dan over de macht voor platforms om bepaalde verkoopsvoorwaarden op te leggen aan webshops, om webshops producten al dan niet te laten bieden, zelfs om prijzen op te leggen.

Bovendien vraagt Europa zich af of de vrijheid voor webshops om van platform te veranderen in sommige gevallen niet beperkt wordt en ook rond privacy (van wie is de verzamelde data, wie is er verantwoordelijk voor en wie mag ze gebruiken?) en in welke mate aanwezigheid op platforms en marktplaatsen voor kleinere webshops omwille van puur technische redenen van online marketing een noodzaak dreigt te worden.

 

De Europese Commissie onderzoekt de nood aan nieuwe regels

Om al die redenen is de Europese Commissie in september van start gegaan met een uitgebreide sectorbevraging in het kader van haar Digital Market Strategy, waarbij alle betrokken marktspelers hun standpunten en ideeën konden overmaken. De Commissie publiceerde zopas de eerste resultaten van die marktbevraging. Zij ontving een goede 1.000 reacties van sectororganisaties, overheden, marktplaatsen, consumentenorganisaties en individuele consumenten en deze reacties bevestigen dat heel wat consumenten en webshops inderdaad problemen ervaren in hun relaties met –nergens nader bij naam genoemde- marktplaatsen. Er is een duidelijke vraag naar vooral meer transparantie op verschillende vlakken, gaande van search results, over de precieze relaties ten aanzien van de consument tot privacy en dataverwerking en zelfs vragen rond aansprakelijkheid van tussenpersonen voor illegale content op grond van de Richtlijn Elektronische Handel.

Een specifiek onderdeel van de bevraging peilde naar obstakels voor de verdere ontwikkeling van de sharing economy. De feedback die de Commissie verzamelde geeft zeer duidelijk aan dat er nog heel wat beperkingen zijn waar sharing economy initiatieven op botsen. De onzekerheid over rechten en plichten van gebruikers ten opzichte van elkaar, ten opzichte van het platform en ten opzichte van de overheid (vaak voor wat betreft fiscale en administratieve verplichtingen) is een erg belangrijk en vaak terugkerend probleem en dit is er eentje dat we ook bij onze eigen cliënten geregeld zien opduiken. Een meerderheid van de respondenten gaf te kennen dat meer informatie en (wetgevende duidelijkheid) hier nodig is.

 

Hoe loopt dit verder?

De Europese Commissie neemt deze resultaten op in haar bredere initiatieven inzake e-commerce. De bekomen resultaten worden verder geanalyseerd en de Commissie lanceert drie bijkomende externe studies rond het gebruik van marktplaatsen. In de loop van de lente worden de volledige resultaten publiek gemaakt.

Meer dan waarschijnlijk zullen er daaropvolgend wetgevende initiatieven genomen worden om waar nodig de bestaande EU-regelgeving aan te vullen voor wat betreft transparantie naar consumenten, transparantie naar webshopuitbaters en voor wat betreft sharing economy initiatieven. Voor wat de mededingingsrechtelijke risico’s betreft, voorziet het Europees recht wellicht we al alle nodige middelen om misbruiken te voorkomen en is een en ander vooral een kwestie van het gepast inzetten van die middelen.

Intussen werkt de Europese Commissie overigens naarstig verder aan nog heel wat meer wetgevende initiatieven. Op basis van haar ‘Digital Single Market’ agenda heft de commissie en hele reeks aandachtspunten geïdentificeerd die in haar ogen de verdere ontwikkeling van een ééngemaakte Europese e-commerce markt in de weg kunnen staan als er niet gezorgd wordt voor aangepaste regelgeving. Die aandachtspunten lopen uiteen van BTW-wetgeving, over conformiteitsgaranties bij levering van consumentengoederen tot zogenaamde geo-blocking of het onrechtmatig onmogelijk maken voor consumenten in één land om aankopen te doen op websites uit een ander land. Ook voor al deze onderwerpen mogen we in de loop van dit jaar en volgend jaar nieuwe regels verwachten.

In afwachting kunnen startende marktplaatsen en platformwebsites best goed nadenken over hun opzet en zeer zorgvuldig omgaan met informatieverschaffing via hun platform, met de inhoud van algemene voorwaarden en met contracten tussen de marktplaats en de deelnemende shops.

Vragen aangaande marktplaatsen of e-commerce in het algemeen?

Bel of mail gerust met Bart Van den Brande op bart@siriuslegal.be of +32 492 249 516 of boek hier meteen een vrijblijvend online kennismakingsgesprek in met Bart via Google Meet of Zoom.