De Digital Markets Act, alles wat je moet weten in één overzicht

Wat is de Digital Markets Act?

Eind 2021 kondigde EC vice-voorzitster Margrethe Vestager de eerste ontwerpen aan van de Digital Services Act en de Digital Markets Act.  Dat zijn 2 nieuwe Europese verordeningen die samen het Digital Service Pakket vormen en die binnen de Europese Unie voor meer en betere regulering moeten zorgen van vooral online platformen.

De bedoeling van beide Verordeningen is dat ze, in samenspel ook met de al bestaande GDPR en de toekomstige AI-verordening en ePrivacyverordening, Europese consumenten én Europese bedrijven weerbaarder moet maken voor de kracht en het economisch gewicht van grote internetmultinationals als Facebook, Google, Apple, Microsoft, Amazon en anderen. 

Het opzet van de DMA en DSA is toch wel érg ambitieus. De Europese Commissie spreekt zelf van ‘een ambitieuze hervorming van de digitale ruimte, een uitgebreide reeks nieuwe regels voor alle digitale diensten, inclusief sociale media, onlinemarktplaatsen en andere onlineplatformen die in de EU actief zijn’. EC vice-voorzitter Margrethe Vestager verklaarde: “Deze verordening, samen met een sterke handhaving van de mededingingswetgeving, zal eerlijkere voorwaarden scheppen voor consumenten en bedrijven voor veel digitale diensten in de hele EU.”

De eerste van beide Verordeningen, de Digital Markets Act, is inmiddels goedgekeurd binnen de EU door de Europese Raad en het Europees Parlement.  Die DMA zal in 2023 alvast in werking treden.  Op de tweede, de Digital Service Act, is het voorlopig nog even wachten.

Wat wil de DMA bereiken?

De Digital Markets Act heeft zeer duidelijk als doel om de economische impact van de internetgiganten, die in de Verordening “gatekeepers” genoemd worden, aan te pakken. In de ogen van de Europese Commissie heeft een handvol bedrijven intussen zo’n grote greep om het internet, op e-commerce en op online marketing, dat zij de facto (een belangrijk deel van) de toegang tot digitale diensten beheersen.  De DMA noemt ze nergens bij naam, maar the usual suspects hier zijn natuurlijk in de eerste plaats Amazon, Google, Apple, Facebook en Microsoft.   

Die gatekeepers zijn platformen die voor webshops of online adverteerders om technische of economische redenen of omwille van hun populariteit onmisbaar zijn om hun klanten te kunnen bereiken. Die positie geeft hen erg veel economische macht ten aanzien van zowel de bedrijven die hun diensten willen gebruiken als ten aanzien van consumenten. Dat leidt tot scheefgetrokken verhoudingen, die tot uiting komen in bijvoorbeeld tot het oneerlijk gebruik van gegevens van bedrijven die op deze platformen actief zijn, of situaties waarin gebruikers vastzitten aan een bepaalde dienst en beperkte mogelijkheden hebben om over te schakelen naar een andere.  

Precies daaraan wil de Digital Markets Act verhelpen. De Digital Markets Act is bedoeld om te voorkomen dat gatekeepers oneerlijke voorwaarden opleggen aan bedrijven en consumenten en om de openheid van belangrijke digitale diensten te waarborgen. Voorbeelden van deze oneerlijke voorwaarden zijn bijvoorbeeld het onmogelijk maken om vooraf geïnstalleerde software of apps te verwijderen (iets wat zeer vaak gebeurt bij smartphones en tablets vandaag) of nalaten om ervoor te zorgen dat software van derden goed kan functioneren en samenwerken met hun eigen diensten.

Op wie is deze DMA van toespassing?

Het feit dat een handjevol (Amerikaanse) bedrijven de facto een zeer groot deel van het internet controleren, baart de EU, al langer dan vandaag overigens, zorgen.  Het zijn die bedrijven die de EU aanduidt als “gatekeepers”, die de toegang tot online diensten op het internet sturen en controleren.  

Zowel het Europees Parlement als de Europese Raad zijn het erover eens dat een technologiebedrijf, om als poortwachter te worden aangemerkt, aan een aantal eisen moet voldoen:

• Een jaaromzet tijdens de laatste drie jaar van 7,5 miljard euro of een marktwaarde van meer dan 75 miljard hebben (in eerdere ontwerpen was sprake van 6,5 miljard en 65 miljard, wat erop wijst dat de Big Tech lobby hier toch een slagje heeft thuisgehaald).

• Meer dan 45 miljoen maandelijkse actieve eindgebruikers in de EU en jaarlijks meer dan 10.000 professionele aanbieders in de EU.

• Het bedrijf heeft ten minste één “kernplatform” actief (zoals marktplaatsen, zoekmachines, sociale netwerken, zoekmachines, besturingssystemen, online advertentiediensten, cloud computing diensten, video sharing diensten, webbrowsers en virtuele assistenten) in ten minste drie lidstaten.

Naast de al genoemde internetgiganten zal de DMA dus ook van toepassing zijn op grotere multinationale marktplaatsen of social media platforms. 

Kleine en middelgrote aanbieders worden dus niet als “poortwachters” beschouwd en zelfs “grote” e-commerce marktplaatsen naar Belgische of Nederlandse normen als Bol.com of Decathlon vallen in se buiten de criteria.

Wat zijn de gevolgen voor wie als gatekeeper beschouwd wordt?

De Digital Markets Act stelt een reeks verplichtingen vast die gatekeepers in hun dagelijkse activiteiten moeten implementeren om eerlijke en open digitale markten te garanderen.

Wat wel moet:

• Het openstellen van eigen diensten aan derden die ermee willen samenwerken
• Zeer specifiek: het openstellen van berichtenapps om berichten verzonden vanuit andere (kleinere) apps te kunnen ontvangen of berichten te verzenden naar andere apps.
• Bedrijven die op hun platform adverteren, toegang geven tot de prestatie meetinstrumenten van de gatekeeper en de informatie die adverteerders en uitgevers nodig hebben om hun eigen onafhankelijke verificatie uit te voeren van hun advertenties die door de gatekeeper worden gehost.
• Professionele aanbieders toestaan om ​​hun producten of diensten ook aan te bieden of te promoten buiten het gatekeepersplatform (denk aan hotels die ook buiten booking platformen om hun kamers moeten kunnen aanbieden).
• Eerlijke toegang voor zakelijke gebruikers tot sociale media, zoekmachines en appstores.  Vooral open toegang tot app stores kan weleens een grote verschuiving met zich mee brengen in praktijk. 

Wat niet mag:

• Gebruikers verhinderen om vooraf geïnstalleerde software of apps te verwijderen.
• Gegevens die zijn verkregen van hun professionele aanbieders niet gebruiken om te concurreren met deze professionele aanbieders.
• Gegevens uit verschillende bronnen niet combineren zonder de uitdrukkelijke toestemming van een gebruiker.
• …

Wie de regels niet volgt, kan boetes oplopen tot maar liefst 10% van zijn of haar wereldwijde omzet.  Voor herhaalde overtreders is dat zelfs 20% en zij kunnen ertoe verplicht worden om ook structurele maatregelen te nemen, die zelfs zo ver kunnen gaan dat bepaalde activiteiten of vennootschappen afgestoten moeten worden of dat overnames en fusies verboden worden.

Wat betekent dit in de praktijk voor Belgische en Nederlandse ondernemers?

Deze DMA is een belangrijk stuk vernieuwende en ingrijpende wetgeving, die de digitale sector fundamenteel kan veranderen.  Dat geldt op het eerste zicht duidelijk voor de internetgiganten die als poortwachters beschouwd moeten worden, maar het geldt zeker ook voor heel wat “kleinere” Europese ondernemingen.  

Mogelijke praktische gevolgen zijn immers:

• Het ontstaan van alternatieve app stores én het openstellen van app stores voor iedereen.
• Gegarandeerde interoperabiliteit met grote spelers als Whatsapp voor wie een berichtenapp lanceert.
• Véél gedetailleerdere inzage in analytische en statistische cijfers van bijvoorbeeld marktplaatsen die beschikbaar worden voor verkopers op die marktplaatsen.
• Het einde van “platformmonopolies” bij bijvoorbeeld boekingswebsites voor hotelkamers of autoverhuur.  De verkoper zal immers vrij zijn om zijn product ook elders aan te bieden, los van exclusiviteiten.
• Gebruikers van bijvoorbeeld Android of Windows moeten voortaan vrij hun browser kunnen kiezen, wat opties opent voor ontwikkelaars van alternatieve browsers.
• App-ontwikkelaars moeten smartphone-functionaliteiten zoals nfc-chips kunnen gebruiken.
• Techbedrijven mogen hun eigen producten en diensten niet hoger plaatsen dan die van andere aanbieders.
• Techbedrijven mogen app-ontwikkelaars niet langer verplichten om bepaalde diensten, zoals betaalsystemen of identiteitsproviders, te gebruiken om hun apps in de appstores te krijgen.
• …

Voor kleine, creatieve ondernemers worden met andere woorden heel wat hindernissen weggenomen die hen vandaag vaak beperken in hun mogelijkheden om nieuwe, alternatieve digitale diensten en producten op de markt te zetten.  Wie als kleine(re) Europese ondernemer samenwerkingen wil aangaan met grote online platformen, informeert zich dus best tijdig over zijn of haar rechten.  Natuurlijk kan je daarvoor bij ons terecht.  

En die Digital Service Act dan?

Het tweede onderdeel van het Digital Service Pakket, de Digital Services Act, richt zich vooral op online tussenpersonen en bouwt daarbij voort op de reeds bestaande Richtlijn Elektronische Handel.  Voorlopig ligt hiervoor nog geen finale tekst voor, maar de voorlopige voorstellen voorzien in een hele reeks nieuwe verplichtingen voor uitbaters van allerhande vormen van online platformen, zoals booking websites, marktplaatsen, appstores, cloud services, internetproviders, messaging services en social media platforms.

De ontwerpen voorzien onder andere in: 

• Nieuwe verplichtingen voor zeer grote platformen om op risico gebaseerde maatregelen te nemen om misbruik van hun systemen te voorkomen.
• Regels voor het verwijderen van illegale content, illegale diensten en namaakgoederen.
• Nieuwe regels die ervoor moeten zorgen dat verkopers van namaak of illegale content sneller opgespoord kunnen worden.
• Vergaande transparantieplichten voor gerichte (“targeted”) online marketing op basis van gebruikersprofielen en algoritmen.
• Online platformen moeten weten wie de eigenlijke verkoper op hun platform is (“know your customer”) en moeten dat ook duidelijk vermelden.
• …

De Digital Services Act bevat vervolgens heel wat regels die de online marketingwereld zoals we die vandaag kennen fundamenteel dreigen te verstoren en die voor deze sector naast de nog recente GDPR en de al enkele jaren aangekondigde ePrivacy-Verordening behoorlijk wat impact zullen hebben.  Deze nieuwe regels verplichten online adverteerders om bezoekers op websites transparant te informeren over waarom ze bepaalde advertenties te zien krijgen (en op basis van welke criteria dat gebeurt) en wie de adverteerder is.  Websitebezoekers moeten ook duidelijk zien dat bepaalde inhoud gesponsord is. Zeer grote online platformen moeten bovendien “advertentierepositories” bijhouden, waaruit blijkt welke advertenties zij in bepaalde periodes getoond hebben en welke groepen daarbij getarget werden (zonder daarbij evenwel persoonsgegevens van individuele personen bij te houden).

We houden de verdere evolutie en timings nauwgezet in de gaten en natuurlijk lees je op onze pagina’s ten gepaste tijde een detailanalyse.